Install Xcode: Hướng dẫn chi tiết cách cài đặt Xcode trên macOS

Chủ đề install xcode: Install Xcode là bước đầu tiên để bạn có thể phát triển ứng dụng trên các thiết bị Apple. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước cài đặt Xcode, từ yêu cầu hệ thống cho đến các phương pháp cài đặt khác nhau. Nếu bạn muốn phát triển ứng dụng iOS hay macOS, hãy làm theo hướng dẫn và bắt đầu ngay hôm nay!

Hướng dẫn cài đặt Xcode

Xcode là một bộ công cụ phát triển phần mềm (IDE) được Apple phát triển dành riêng cho các lập trình viên phát triển ứng dụng iOS và macOS. Để cài đặt Xcode thành công, bạn có thể tham khảo các bước dưới đây.

1. Yêu cầu hệ thống

  • Máy tính Mac chạy macOS 10.15 (Catalina) trở lên.
  • Ít nhất 10GB dung lượng trống để cài đặt và chạy Xcode.
  • Kết nối Internet ổn định để tải xuống Xcode từ App Store hoặc trang web của Apple.

2. Các bước cài đặt Xcode

  1. Mở App Store: Truy cập vào App Store trên máy tính Mac của bạn.
  2. Tìm kiếm Xcode: Gõ từ khóa "Xcode" trong thanh tìm kiếm của App Store.
  3. Tải xuống và cài đặt: Chọn ứng dụng Xcode từ kết quả tìm kiếm, nhấp vào nút "Get" (Nhận) và sau đó là "Install" (Cài đặt).
  4. Chờ đợi quá trình tải xuống và cài đặt: Quá trình này có thể mất một thời gian, tùy thuộc vào tốc độ kết nối Internet của bạn.
  5. Hoàn tất cài đặt: Sau khi cài đặt thành công, mở Xcode từ Launchpad hoặc Finder để bắt đầu sử dụng.

3. Cài đặt bằng Terminal

Bạn cũng có thể cài đặt Xcode qua dòng lệnh bằng cách sử dụng Command Line Tools của Apple. Thực hiện theo các bước sau:

  1. Mở Terminal.
  2. Nhập lệnh sau để tải về và cài đặt các công cụ phát triển dòng lệnh: \[ xcode-select --install \]
  3. Làm theo các hướng dẫn hiển thị trên màn hình để hoàn tất cài đặt.

4. Cập nhật Xcode

Xcode thường xuyên có các bản cập nhật từ Apple để cải thiện tính năng và hiệu suất. Để kiểm tra và cập nhật phiên bản mới nhất, bạn có thể làm như sau:

  • Mở App Store, vào tab "Updates" và tìm kiếm Xcode.
  • Nếu có bản cập nhật, nhấp vào nút "Update" (Cập nhật).

5. Kết luận

Xcode là một công cụ quan trọng và cần thiết cho bất kỳ lập trình viên nào muốn phát triển ứng dụng trên hệ điều hành của Apple. Quá trình cài đặt Xcode khá đơn giản và dễ thực hiện. Nếu bạn gặp khó khăn, hãy đảm bảo rằng bạn đã cập nhật hệ điều hành và có đủ dung lượng trống trên máy tính của mình.

Hướng dẫn cài đặt Xcode

1. Giới thiệu về Xcode

Xcode là một môi trường phát triển tích hợp (IDE) do Apple phát triển, giúp lập trình viên phát triển ứng dụng cho các hệ điều hành của Apple như iOS, macOS, watchOS và tvOS. Đây là công cụ không thể thiếu cho các lập trình viên muốn tạo ra ứng dụng chạy trên hệ sinh thái của Apple.

Với Xcode, bạn có thể:

  • Tạo ứng dụng cho iPhone, iPad, Mac, Apple Watch và Apple TV.
  • Sử dụng ngôn ngữ lập trình Swift và Objective-C để viết mã.
  • Thiết kế giao diện người dùng trực quan bằng Interface Builder.
  • Chạy thử nghiệm và gỡ lỗi ứng dụng trên trình giả lập hoặc thiết bị thực tế.
  • Đăng ký và phân phối ứng dụng trên App Store.

Một số tính năng nổi bật của Xcode:

  1. Source Editor: Biên tập mã nguồn mạnh mẽ với hỗ trợ cú pháp, gợi ý mã, và quản lý dự án dễ dàng.
  2. Interface Builder: Công cụ kéo thả giúp thiết kế giao diện nhanh chóng, không cần viết mã.
  3. Simulator: Chạy ứng dụng trên môi trường mô phỏng nhiều thiết bị Apple khác nhau.
  4. TestFlight: Hỗ trợ thử nghiệm ứng dụng với người dùng thử trước khi chính thức phát hành.

Xcode thường xuyên được Apple cập nhật để hỗ trợ các phiên bản hệ điều hành và thiết bị mới, đảm bảo lập trình viên luôn có công cụ tốt nhất để phát triển ứng dụng hiệu quả.

2. Yêu cầu hệ thống khi cài đặt Xcode

Để cài đặt và sử dụng Xcode một cách hiệu quả, hệ thống của bạn cần đáp ứng một số yêu cầu về phần cứng và phần mềm. Những yêu cầu này giúp đảm bảo Xcode hoạt động ổn định và hỗ trợ tốt các công cụ phát triển của Apple.

  • Phiên bản macOS: Xcode chỉ hỗ trợ trên hệ điều hành macOS. Để cài đặt Xcode phiên bản mới nhất, máy tính của bạn cần chạy macOS 11.3 (Big Sur) trở lên. Phiên bản Xcode cũ có thể tương thích với các phiên bản macOS cũ hơn, nhưng không được khuyến khích.
  • Dung lượng lưu trữ: Xcode là một bộ công cụ lớn với nhiều thành phần, vì vậy bạn cần ít nhất 10 GB dung lượng trống trên ổ cứng để cài đặt. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu suất tốt và tránh tình trạng thiếu không gian, bạn nên có ít nhất 20-30 GB dung lượng trống.
  • Bộ nhớ RAM: Để chạy Xcode mượt mà, máy tính của bạn nên có tối thiểu 8 GB RAM. Nếu bạn phát triển các dự án lớn hoặc chạy nhiều ứng dụng cùng lúc, 16 GB RAM sẽ giúp cải thiện hiệu suất.
  • CPU: Xcode hoạt động tốt trên các máy Mac với CPU Intel và Apple Silicon (M1, M2). Các chip mới của Apple như M1 và M2 mang lại hiệu suất cao hơn và thời gian biên dịch nhanh hơn.
  • Kết nối Internet: Bạn cần kết nối Internet ổn định để tải Xcode từ App Store và nhận các bản cập nhật hệ điều hành hoặc công cụ phát triển mới.

Hệ thống càng mạnh mẽ thì việc sử dụng Xcode càng mượt mà và hiệu quả. Nếu hệ thống của bạn đáp ứng đủ các yêu cầu trên, bạn sẽ có trải nghiệm tốt khi phát triển ứng dụng trên các nền tảng của Apple.

3. Các phương pháp cài đặt Xcode

Có nhiều phương pháp để cài đặt Xcode trên máy tính Mac, tùy thuộc vào nhu cầu của bạn. Dưới đây là ba phương pháp chính để bạn có thể lựa chọn:

3.1 Cài đặt Xcode từ App Store

  1. Mở App Store trên máy Mac của bạn.
  2. Trong thanh tìm kiếm, nhập từ khóa "Xcode".
  3. Chọn Xcode từ kết quả tìm kiếm và nhấn "Get" (Nhận), sau đó nhấn "Install" (Cài đặt).
  4. Chờ quá trình tải xuống và cài đặt hoàn tất. Thời gian có thể phụ thuộc vào tốc độ kết nối Internet của bạn.
  5. Sau khi cài đặt xong, mở Xcode từ Launchpad hoặc Finder.

3.2 Cài đặt Xcode bằng Terminal

Nếu bạn muốn cài đặt nhanh hơn hoặc cần các công cụ dòng lệnh của Xcode, bạn có thể cài đặt qua Terminal bằng các bước sau:

  1. Mở ứng dụng Terminal trên máy Mac của bạn.
  2. Nhập lệnh sau để cài đặt các công cụ dòng lệnh của Xcode: \[ xcode-select --install \]
  3. Một cửa sổ sẽ hiện ra, nhấn Install để bắt đầu quá trình cài đặt các công cụ dòng lệnh.
  4. Sau khi cài đặt xong, bạn có thể sử dụng các lệnh liên quan đến Xcode trực tiếp trong Terminal.

3.3 Cài đặt Xcode Beta từ trang web dành cho nhà phát triển của Apple

Nếu bạn muốn thử nghiệm các tính năng mới nhất chưa có trong phiên bản chính thức, bạn có thể cài đặt phiên bản Xcode Beta từ trang web dành cho nhà phát triển của Apple:

  1. Truy cập vào trang web .
  2. Đăng nhập bằng tài khoản Apple Developer của bạn.
  3. Tìm kiếm Xcode Beta và tải về phiên bản mới nhất.
  4. Giải nén và cài đặt phiên bản Xcode Beta trên máy của bạn.

Mỗi phương pháp cài đặt đều có ưu và nhược điểm riêng. Việc cài đặt qua App Store thường phù hợp cho hầu hết người dùng, trong khi cài đặt qua Terminal hay tải từ trang Apple Developer thích hợp cho các lập trình viên chuyên nghiệp muốn truy cập các công cụ hoặc phiên bản mới nhất.

3. Các phương pháp cài đặt Xcode

4. Các bước chi tiết cài đặt Xcode từ App Store

Việc cài đặt Xcode từ App Store là phương pháp đơn giản và được khuyến nghị cho hầu hết người dùng macOS. Dưới đây là các bước chi tiết để thực hiện quá trình cài đặt:

  1. Mở App Store:

    Trên máy Mac của bạn, hãy mở App Store. Bạn có thể tìm thấy App Store trong thanh Dock hoặc truy cập từ Launchpad.

  2. Tìm kiếm Xcode:

    Trong thanh tìm kiếm của App Store, nhập từ khóa "Xcode" và nhấn phím Enter. App Store sẽ hiển thị kết quả tìm kiếm liên quan đến Xcode.

  3. Chọn và tải Xcode:

    Chọn Xcode từ kết quả tìm kiếm (biểu tượng là một cây búa màu xanh). Nhấn vào nút Get (Nhận), sau đó nhấn Install (Cài đặt) để bắt đầu tải Xcode về máy.

  4. Chờ quá trình tải và cài đặt hoàn tất:

    Quá trình tải Xcode có thể mất một khoảng thời gian tùy thuộc vào tốc độ kết nối Internet của bạn, do kích thước file khá lớn (khoảng 10 GB). Sau khi tải xong, Xcode sẽ tự động cài đặt.

  5. Mở Xcode sau khi cài đặt:

    Sau khi cài đặt hoàn tất, bạn có thể mở Xcode từ Launchpad hoặc tìm kiếm Xcode trong Spotlight. Khi mở lần đầu, Xcode sẽ yêu cầu bạn cài đặt các công cụ bổ trợ, hãy nhấn Install để hoàn tất quá trình.

  6. Kiểm tra cài đặt:

    Để chắc chắn rằng Xcode đã được cài đặt thành công, bạn có thể kiểm tra phiên bản Xcode bằng cách vào menu Xcode > About Xcode. Tại đây, bạn sẽ thấy thông tin về phiên bản Xcode đang cài đặt trên máy của mình.

Với các bước đơn giản này, bạn đã hoàn tất việc cài đặt Xcode từ App Store và sẵn sàng bắt đầu phát triển ứng dụng trên hệ sinh thái Apple.

5. Cài đặt Xcode bằng Terminal

Bên cạnh việc cài đặt Xcode từ App Store, bạn có thể cài đặt các công cụ dòng lệnh của Xcode thông qua Terminal. Đây là phương pháp nhanh chóng và tiện lợi cho những người muốn sử dụng Xcode với mục đích phát triển cơ bản hoặc chạy các lệnh phát triển trên dòng lệnh. Dưới đây là các bước chi tiết:

  1. Mở ứng dụng Terminal:

    Trên máy Mac, mở Terminal. Bạn có thể tìm thấy Terminal trong Launchpad hoặc thông qua tính năng tìm kiếm Spotlight.

  2. Chạy lệnh cài đặt Xcode:

    Trong Terminal, nhập lệnh sau để bắt đầu quá trình cài đặt các công cụ dòng lệnh của Xcode:

    \[ xcode-select --install \]

    Sau khi nhập lệnh này, một cửa sổ sẽ xuất hiện yêu cầu bạn xác nhận việc cài đặt.

  3. Xác nhận cài đặt:

    Nhấn nút Install (Cài đặt) trong cửa sổ hiển thị. Quá trình cài đặt sẽ bắt đầu và tải về các công cụ cần thiết từ máy chủ của Apple.

  4. Đợi quá trình tải về và cài đặt hoàn tất:

    Quá trình này có thể mất vài phút tùy thuộc vào tốc độ kết nối Internet của bạn. Khi quá trình hoàn tất, bạn sẽ thấy thông báo thành công trong Terminal.

  5. Kiểm tra cài đặt:

    Sau khi cài đặt xong, bạn có thể kiểm tra phiên bản Xcode Command Line Tools bằng cách nhập lệnh sau trong Terminal:

    \[ xcode-select -p \]

    Lệnh này sẽ trả về đường dẫn đến các công cụ Xcode nếu đã được cài đặt thành công.

Cài đặt Xcode bằng Terminal giúp tiết kiệm thời gian và không yêu cầu tải toàn bộ Xcode IDE. Phương pháp này rất hữu ích khi bạn chỉ cần sử dụng các công cụ dòng lệnh cho phát triển ứng dụng hoặc quản lý dự án.

6. Cập nhật và quản lý các phiên bản Xcode

Việc cập nhật và quản lý các phiên bản Xcode là một phần quan trọng để đảm bảo rằng bạn luôn có phiên bản mới nhất với các tính năng, công cụ và hỗ trợ nền tảng mới. Ngoài ra, đôi khi bạn có thể cần sử dụng nhiều phiên bản Xcode trên cùng một máy để kiểm tra ứng dụng trên các phiên bản iOS khác nhau. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về việc cập nhật và quản lý Xcode.

6.1 Cập nhật Xcode qua App Store

  1. Mở App Store:

    Mở App Store trên máy Mac của bạn. Tại đây, bạn có thể kiểm tra các cập nhật mới nhất cho các ứng dụng, bao gồm cả Xcode.

  2. Kiểm tra cập nhật:

    Nhấp vào tab Updates (Cập nhật) trong App Store. Nếu có bản cập nhật cho Xcode, bạn sẽ thấy nó trong danh sách.

  3. Tải và cài đặt cập nhật:

    Nhấn vào nút Update (Cập nhật) bên cạnh Xcode để bắt đầu quá trình tải xuống và cài đặt bản cập nhật mới nhất. Quá trình này có thể mất một chút thời gian tùy thuộc vào dung lượng của bản cập nhật và tốc độ mạng của bạn.

  4. Mở Xcode sau khi cập nhật:

    Sau khi quá trình cập nhật hoàn tất, bạn có thể mở Xcode và bắt đầu sử dụng các tính năng mới. Xcode cũng sẽ yêu cầu bạn cập nhật các công cụ dòng lệnh nếu cần.

6.2 Quản lý nhiều phiên bản Xcode

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần cài đặt nhiều phiên bản Xcode để tương thích với các dự án cũ hoặc thử nghiệm trên các phiên bản hệ điều hành khác nhau. Dưới đây là các bước để quản lý nhiều phiên bản Xcode trên cùng một máy Mac:

  1. Tải về phiên bản Xcode từ trang Developer của Apple:

    Truy cập trang và đăng nhập bằng tài khoản nhà phát triển của bạn. Tại đây, bạn có thể tìm và tải về các phiên bản Xcode cũ hoặc phiên bản beta.

  2. Đổi tên thư mục Xcode:

    Sau khi tải về, giải nén và di chuyển phiên bản Xcode vào thư mục Applications (Ứng dụng). Để phân biệt các phiên bản, bạn có thể đổi tên thư mục Xcode, ví dụ Xcode_12.5 hoặc Xcode_13_beta.

  3. Chọn phiên bản Xcode mặc định:

    Sử dụng lệnh sau trong Terminal để chọn phiên bản Xcode mặc định:

    \[ sudo xcode-select -switch /Applications/Xcode_XX.app \]

    Thay XX bằng số phiên bản mà bạn muốn đặt làm mặc định.

  4. Kiểm tra phiên bản đang được sử dụng:

    Sau khi thực hiện lệnh trên, bạn có thể kiểm tra phiên bản Xcode hiện tại bằng lệnh:

    \[ xcode-select -p \]

    Lệnh này sẽ hiển thị đường dẫn đến phiên bản Xcode đang được sử dụng làm mặc định.

Với các bước trên, bạn có thể dễ dàng cập nhật và quản lý nhiều phiên bản Xcode trên máy Mac của mình, đảm bảo sự linh hoạt và tương thích với các dự án khác nhau.

6. Cập nhật và quản lý các phiên bản Xcode

7. Các lỗi thường gặp khi cài đặt Xcode và cách khắc phục

Khi cài đặt Xcode, bạn có thể gặp phải một số lỗi phổ biến. Dưới đây là các lỗi thường gặp và cách khắc phục chi tiết:

7.1 Lỗi không tương thích phiên bản macOS

Nguyên nhân: Phiên bản Xcode bạn đang cố cài đặt không tương thích với phiên bản macOS hiện tại.

Cách khắc phục:

  • Kiểm tra phiên bản macOS bạn đang sử dụng và đối chiếu với yêu cầu hệ thống của phiên bản Xcode muốn cài đặt.
  • Nếu cần thiết, bạn có thể nâng cấp macOS lên phiên bản mới hơn hoặc tìm và cài đặt phiên bản Xcode phù hợp với hệ điều hành hiện tại.

7.2 Lỗi không đủ dung lượng lưu trữ

Nguyên nhân: Xcode yêu cầu dung lượng lưu trữ lớn, khoảng 8-10GB cho file cài đặt và cài đặt hoàn chỉnh. Khi dung lượng lưu trữ của máy tính không đủ, quá trình cài đặt sẽ bị gián đoạn.

Cách khắc phục:

  • Kiểm tra dung lượng trống trên ổ đĩa bằng cách vào "About This Mac" > "Storage".
  • Xóa bớt các file không cần thiết hoặc di chuyển chúng sang ổ lưu trữ khác để giải phóng không gian.
  • Sử dụng công cụ dọn dẹp hệ thống để tìm và xóa các file tạm thời, cache, hoặc các file trùng lặp.

7.3 Lỗi kết nối internet trong quá trình tải Xcode

Nguyên nhân: Kết nối internet không ổn định hoặc quá chậm có thể gây ra lỗi trong quá trình tải xuống Xcode từ App Store.

Cách khắc phục:

  • Kiểm tra kết nối internet của bạn bằng cách thử truy cập các trang web khác để đảm bảo rằng kết nối đang hoạt động bình thường.
  • Nếu kết nối chậm, hãy thử di chuyển đến vị trí có tín hiệu Wi-Fi tốt hơn hoặc sử dụng kết nối có dây.
  • Khởi động lại bộ định tuyến (router) để cải thiện kết nối internet.
  • Nếu vấn đề vẫn tiếp diễn, thử tải Xcode vào thời điểm khác, khi lưu lượng mạng ít hơn.

7.4 Lỗi trong quá trình cài đặt qua Terminal

Nguyên nhân: Khi cài đặt Xcode qua Terminal bằng lệnh xcode-select --install, đôi khi bạn có thể gặp các lỗi liên quan đến thiếu quyền hoặc các xung đột hệ thống.

Cách khắc phục:

  • Đảm bảo rằng bạn có quyền quản trị trên máy tính để thực hiện cài đặt qua Terminal.
  • Chạy lệnh sudo xcode-select --reset để thiết lập lại đường dẫn Xcode Command Line Tools.
  • Nếu vẫn gặp lỗi, thử tắt SIP (System Integrity Protection) tạm thời trước khi thực hiện lại lệnh.
  • Cuối cùng, kiểm tra log lỗi trong Terminal để biết chi tiết và tìm kiếm giải pháp trên các diễn đàn hỗ trợ kỹ thuật.

7.5 Lỗi "Xcode cannot be installed on this computer"

Nguyên nhân: Thông báo này xuất hiện khi cấu hình phần cứng của bạn không đáp ứng yêu cầu tối thiểu của Xcode.

Cách khắc phục:

  • Kiểm tra cấu hình máy tính, đảm bảo rằng máy có ít nhất 4GB RAM, bộ xử lý Intel và đủ dung lượng lưu trữ.
  • Nếu cấu hình phần cứng không đủ, bạn có thể nâng cấp phần cứng hoặc tìm phiên bản Xcode cũ hơn phù hợp với cấu hình hiện tại.

8. Cách sử dụng Xcode sau khi cài đặt thành công

Sau khi đã cài đặt thành công Xcode, bạn có thể bắt đầu ngay với công cụ này để phát triển các ứng dụng iOS hoặc macOS. Dưới đây là các bước chi tiết để bạn sử dụng Xcode hiệu quả:

8.1 Bắt đầu một dự án iOS đầu tiên

  1. Mở Xcode và bạn sẽ thấy cửa sổ "Welcome to Xcode". Tại đây, chọn "Create a new Xcode project".
  2. Chọn mẫu dự án. Nếu bạn là người mới, hãy chọn "App" dưới mục "iOS". Nhấn "Next".
  3. Điền thông tin về dự án của bạn như tên dự án, tổ chức và định danh. Chọn ngôn ngữ lập trình là Swift và giao diện người dùng là SwiftUI hoặc Storyboard.
  4. Chọn vị trí lưu dự án trên máy tính và nhấn "Create".

8.2 Tích hợp Xcode với các công cụ quản lý mã nguồn

Việc quản lý mã nguồn là yếu tố quan trọng trong quá trình phát triển ứng dụng. Dưới đây là cách bạn có thể tích hợp Git vào dự án Xcode:

  1. Mở dự án của bạn trong Xcode.
  2. Đi đến menu "Source Control" và chọn "Create Git Repositories".
  3. Xcode sẽ tự động tạo một repository Git và theo dõi tất cả các thay đổi trong mã nguồn của bạn.
  4. Bạn có thể sử dụng các lệnh Git như commit, push, pull trực tiếp trong Xcode thông qua menu "Source Control".

8.3 Thử nghiệm ứng dụng trên trình giả lập iOS và macOS

  1. Sau khi đã viết một số mã cơ bản, bạn có thể kiểm tra ứng dụng của mình bằng cách sử dụng trình giả lập.
  2. Chọn thiết bị giả lập từ menu thả xuống ở phía trên của cửa sổ Xcode (thường sẽ hiển thị là "iPhone 14 Pro" hoặc một thiết bị tương tự).
  3. Nhấn nút "Run" (biểu tượng hình tam giác) để biên dịch và chạy ứng dụng trên trình giả lập.
  4. Kiểm tra các tính năng của ứng dụng trực tiếp trên trình giả lập như thể bạn đang sử dụng thiết bị thực tế.

Sau khi làm quen với Xcode qua các bước trên, bạn đã sẵn sàng để bắt đầu phát triển các ứng dụng chuyên nghiệp cho hệ sinh thái Apple.

9. Kết luận

Việc cài đặt và sử dụng Xcode đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển ứng dụng cho hệ sinh thái của Apple, bao gồm iOS, macOS, watchOS và tvOS. Từ bước cài đặt cho đến việc tận dụng các công cụ và tính năng mạnh mẽ của Xcode, người dùng sẽ trải qua một hành trình học hỏi và khám phá không ngừng. Để sử dụng Xcode một cách hiệu quả, người dùng cần nắm vững các khái niệm cơ bản, thử nghiệm và phát triển các dự án thực tế.

Bài viết này đã hướng dẫn chi tiết từ việc cài đặt Xcode đến các bước sử dụng cơ bản, cũng như cách xử lý những vấn đề thường gặp. Qua đó, bạn đã có cái nhìn tổng quan và cụ thể hơn về Xcode. Hãy luôn nhớ cập nhật phiên bản mới nhất của Xcode và các công cụ phụ trợ để đảm bảo rằng bạn luôn tận dụng được những tính năng mới nhất cũng như cải thiện hiệu suất làm việc.

Sự đầu tư vào việc học và sử dụng thành thạo Xcode sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn, không chỉ giúp bạn phát triển những ứng dụng chất lượng cao mà còn mở ra nhiều cơ hội trong sự nghiệp lập trình của bạn.

9. Kết luận
Bài Viết Nổi Bật